Corona en arbeidsrechtelijke gevolgen (deel 2)

De huidige Corona pandemie doet sommige mensen terugdenken aan de oorlogsjaren en heeft een enorme impact op ons dagelijks leven. In 2020 schreef ik al enkele juridische columns over Corona gerelateerde zaken in mijn arbeidsrechtpraktijk. ‘Bottom line’ ? De arbeidsrechtelijke wetgeving is niet altijd toegerust op Corona-gerelateerde vraagstukken en de uitzonderlijke omstandigheden sinds het afgelopen jaar. En ook rechters staan voor een nieuwe situatie. Gelukkig komen de meeste werkgevers en werknemers in de praktijk wel tot redelijke oplossingen voor nieuwe vraagstukken op de werkvloer.  

Corona en werkend Nederland. Veel bedrijven zijn gesloten of draaien op halve kracht. Thuiswerken luidt het devies, maar hoe doe je dat als werknemer, als de kinderen óók thuis zijn? Online vergaderen en bellen combineren met zorgtaken voor de kinderen en thuisonderwijs geven…. ga er maar aan staan.

Thuiswerken…

Ondanks dat het dringende advies van de regering is om thuis te werken, kan niet iedere werknemer zomaar eenzijdig besluiten dat te doen. Die keuze hangt samen met de feiten en omstandigheden van het geval. Wat voor soort bedrijf hebt u en in welke branche? En wat is de functie van uw werknemer? Zo zal de metselaar sowieso niet thuis kunnen werken. Maar voor zorgberoepen is het juist noodzakelijk om wél naar de werkvloer te komen. Als werkgever mag u dat ook verwachten. Wel moet u dit kunnen onderbouwen en u dient u er voor te zorgen dat de Corona-maatregelen op de werkvloer goed in acht worden genomen. Zo zou u aan een metselaar goed kunnen beargumenteren dat hij in de buitenlucht relatief veilig is en dat als hij niet naar de werkvloer komt, de bouw van nieuwe woningen stil komt te liggen. We zouden het door Corona bijna vergeten, maar woningbouw is door het nijpende woningtekort óók van groot maatschappelijk belang.

…met kinderen

Omdat scholen en kinderopvang – buiten noodopvang voor werknemers met een vitaal beroep – wekenlang gesloten zijn, moet er iemand thuis voor de kinderen zorgen. De baby’s en dreumesjes doen nog wel hun middagslaapje (‘Snel de laptop open!’), maar vanaf de basisschool moet er ook thuisonderwijs worden gegeven. Hoe kom je dan als jonge ouder nog aan thuiswerken toe? En hoe verantwoord je dat aan je baas? En hoe verdeel je de taken onderling, waar papa en mama vaak tweeverdieners zijn?

In de praktijk betekent het dat veel werknemers op halve kracht werken. Arbeidsrechtelijk kan aansluiting worden gezocht bij het zogenoemde calamiteitenverlof in de wet. Wat is dat? Dat is 100% betaald verlof voor een onvoorziene noodsituatie, die niet uitgesteld kan worden. Denk aan een gesprongen waterleiding. Of aan een spoedrit naar de eerste hulp. Maar valt het plotselinge sluiten van scholen en kinderopvang daar ook onder? In eerste instantie misschien nog wel, als het ‘plotseling’ gebeurt. Maar is er ook nog sprake van calamiteitenverlof als het wat minder plotseling gebeurt? Inmiddels weten de meeste ouders wel hoe laat het is, als er na een kortstondige periode van versoepelingen, weer een persconferentie is en het sluiten van scholen en kinderopvang als nieuwe maatregel al dagen rondzingt. De vraag is hoe onvoorzien dat dan nog is. Want hadden uw werknemer en zijn/haar partner dan niet een oppas kunnen regelen in de tussentijd? Misschien wel, maar waar regel je in deze tijden snel een oppas? Opa’s en oma’s vallen in de risicogroep en zullen minder snel geneigd zijn om op te passen. En sinds de regering nog maar één persoon bezoek toestaat en de avondklok is ingevoerd, is het voor verder weg wonende opa’s en oma’s bijna een onmogelijkheid geworden om op hun kleinkinderen te passen.

En hoe lang mag calamiteitenverlof redelijkerwijs duren, nu het moet gaan om een onvoorziene noodsituatie, die niet uitgesteld kan worden? De wet is daar niet heel duidelijk over: ‘voor een korte, naar billijkheid te berekenen tijd’. Enkele uren of dagen valt daar doorgaans nog wel onder, maar ook weken of zelfs maanden? Dat valt te betwijfelen.

Conclusie

Calamiteitenverlof kan een wettelijke basis bieden voor de werknemer die noodgedwongen de kinderen thuis heeft door overheidsmaatregelen, maar mijn inziens niet weken- of zelfs maandenlang. Wel kan dan aansluiting worden gezocht bij de algemene beginselen van goed werkgeverschap en goed werknemerschap, om een specifieke situatie het hoofd te bieden. Werkgevers en werknemers dienen onderling oplossingen te vinden. Denk aan werk inhalen in de avonduren of weekenden of deels vakantiedagen opnemen. En denk als werkgever bijvoorbeeld aan het uitstellen van minder urgente projecten of sneller toestemming geven voor flexibele werktijden en thuiswerken. Met een welwillende en positieve houding, waarbij overleg, flexibiliteit en wederzijds begrip onontbeerlijk zijn, verslaan we samen – ook op de werkvloer – Corona!

Stijn Maas